سل يك بيماري واگيردار است. ميكروب عامل اين بيماري «ميكوباكتريوم توبركولوزيس» يا باسيل كخ ناميده مي شود. نوعي از اين بيماري كه به سل گاوي موسوم است، ميان انسان و چهارپايان مشترك است. سل عبارت است از يك عفونت باكتريايي مسري حاد يا مزمن كه اول ريه ها را درگير مي كند، ولي ممكن است به ساير اعضا (استخواني، كليوي و... ) گسترش يابد. سل دوران كودكي ممكن است مننژيت سلي ايجاد كند. سل در بزرگسالان معمولاً ريه ها را درگير مي كند. بيماري سل كه زماني تحت كنترل بود، در حال حاضر به دليل ايدز، فقر و سوءمصرف الكل و مواد مخدر دوباره ظهور كرده است .

علل :عفونت در اثر ميكروب (باسيل كخ يا ميكوباكتريوم توبركولوزيس ) ايجاد مي شود.

راه هاي انتقال:اين بيماري به طور عمده از طريق تنفس منتقل مي شود. اصلي ترين راه ابتلا، استنشاق ترشحات يا غبارآلوده به باسيل سل است كه معمولاً ناشي از تماس با بيمار مسلول درمان نشده است. بيماري سل به وسيله قطره هاي ريز موجود در هوا از فردي به فرد ديگر منتقل مي شود و اغلب افرادي را كه در ارتباط نزديك با فرد بيمار باشند، درگير مي كند. بنابراين همه اعضاي خانواده فرد بيمار در معرض ابتلابه اين بيماري هستند. فردي كه دچار عفونت فعال سلي است اگر سرفه يا عطسه كند و جلوي دهان و بيني خود را نگيرد، قطره هايي كه حاوي ميكوباكتريوم يا ميكروب سل هستند، در هوا پخش مي شوند و اگر فرد ديگري كه نزديك فرد مبتلااست، اين قطره ها را استنشاق كند، باعث ابتلاي او خواهد شد. بنابراين افراد مبتلاهنگام عطسه و سرفه بايد هميشه براي پوشاندن دهان و بيني خود از دستمال استفاده كنند و پس از آن، دست هاي خود را با دقت بشويند. البته اين به آن معنا نيست كه فرد مبتلابه سل بايد قرنطينه شود. در تماس كوتاه و گذرا امكان انتقال بسيار كم است، اگرچه غيرممكن نيست. بسياري از مردم ميكروب سل در بدن شان وجود دارد، اما مبتلابه بيماري سل فعال نيستند. در نوع سل گوارشي (گاوي)، خوردن لبنيات آلوده و شير غيرپاستوريزه مي تواند عامل ايجاد بيماري باشد.

علائم و نشانه ها:تب طولاني مدت ، تعريق شبانه، كاهش وزن ، خستگي مزمن ، سرفه خلط دار مزمن و گاهي همراه دفع خون، درد قفسه سينه و تنگي نفس

روش هاي تشخيص :آزمون پوستي توبركولين (تست مانتو)، كشت خلط، راديوگرافي قفسه سينه، نمونه برداري بافتي

پيشگيري :1- واكسيناسيون به موقع نوزادان با واكسن ب ث ژ (حداكثر طي 8 هفته بعد از تولد) 2- رعايت اصول بهداشتي در مواجهه با هر فرد بيمار 3- ارتقاي آموزش هاي بهداشتي و سطح اقتصادي فرهنگي در جامعه 4- اصلي ترين راه مبارزه با اين بيماري شناسايي افراد مبتلاو درمان آنها با داروهاي ضدسل است.

درمان:خوشبختانه بيماري سل در حال حاضر با درمان قابل علاج است و داروهاي موثر ضد اين بيماري سال هاست كه جان هزاران نفر از مسلولان را نجات داده است. با اين حال ذكر نكات ذيل در اين باره ضروري است:

1- درمان بيماري به صورت شش ماهه است كه در دو ماه اول چهار دارو و در چهار ماه بعد دو دارو صبح هنگام، يكجا و به صورت ناشتا براي بيمار تجويز مي شود كه متاسفانه حجم بالاي دارو همراه با بهبود نسبي، سبب مي شود فرد مسلول درمان را ترك كرده كه باعث مقاوم شدن ميكروب به داروها شده و هزينه درمان و ميزان بستري و مرگ و مير را افزايش مي دهد.

2- بيماري ايدز در سال هاي اخير علاوه بر تمام عواقب شومي كه براي جامعه بشري داشته، متاسفانه باعث برگشت بيماري سل شده است.

3- بهبود تغذيه، استراحت كافي، نور و تهويه مناسب از پايه هاي اصلي درمان هستند و شيوع اين بيماري صرفاً با بهبود اوضاع اجتماعي ، اقتصادي ابناي بشر به ميزان زيادي كاهش يافت

نويسنده: افسانه طاعتي-دكتر رامين علاسوند